با تفاوت گلوب ولو و گیت ولو آشنا شوید!
گلوب ولو و گیت ولو از جمله پرکاربردترین شیرآلات صنعتی هستند که وظیفه دارند جریان سیال را قطع و وصل کنند. این شیرها دارای ساختار و عملکرد متفاوتی بوده و انتخاب نادرست آن‌ها می‌تواند باعث کاهش کارایی، افزایش هزینه‌های نگهداری و خرابی سیستم گردد.
لازم است برای افزایش کارایی در سیستم‌های برودتی، کنترل جریان سیال با دقت انجام شده و از قطعات مقاوم در برابر دما و فشار کمک گرفته شود. انتخاب شیر باکیفیت می‌تواند باعث بهینه‌سازی مصرف انرژی شده و طول عمر تجهیزات برودتی را افزایش دهد. در ادامه این مقاله به بررسی تفاوت گلوب ولو و گیت ولو می‌پردازیم تا بیشتر با این دو قطعه آشنا شوید.
معرفی گیت ولو (Gate Valve)
در بررسی تفاوت ظاهری گیت ولو و گلوب ولو باید بیان کنیم گیت ولو دارای یک دیسک یا گیت است که می‌تواند در راستای عمودی حرکت نماید. با پایین آمدن این دیسک، مسیر عبور سیال کاملاً بسته می‌شود. گیت ولو برای باز یا بسته بودن کامل طراحی شده است و نمی‌تواند در حالت نیمه‌باز، عملکرد مناسبی داشته باشد. می‌توان در لوله‌کشی‌ها از این قطعه بهره برد.
گیت ولو در مسیرهایی که در آن‌ها نیاز به کنترل سیال نیست، کاربرد خواهد داشت. اضافه کنیم همانند سایر قطعات این شیر نیز دارای مزایا و معایب خاص خود خواهد بود که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
مزایای این قطعه عبارتند از:
- افت فشار کم
- قیمت کمتر در قیاس با گلوب ولو
- مناسب برای قطع و وصل کامل جریان سیال
برخی از معایب این قطعه نیز به شرح زیر خواهند بود:
- نامناسب برای کنترل جریان سیال
- زمان باز و بسته شدن طولانی
- احتمال گیر کردن قطعه در حالت نیمه‌باز
معرفی گلوب ولو (Globe Valve)
در ساختار گلوب ولو ، دیسک به صورت عمود بر مسیر جریان حرکت می‌کند. ازاین‌رو می‌تواند در تنظیم و کنترل جریان نقش موثری ایفا کند. از این قطعه می‌توان در سیستم‌هایی بهره برد که در آن‌ها لازم است کنترل جریان صورت بگیرد. دقت کنید گلاب ولو نیز همانند سایر قطعات، دارای مزایا و معایب خاص خود خواهد بود که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
مزایای این قطعه عبارتند از:
- کنترل دقیق جریان سیال
- عملکرد موثر در حالت نیمه‌باز
- تعمیر و نگهداری آسان
معایب این قطعه نیز به شرح زیر خواهد بود:
- افت فشار بالا
- قیمت گران‌تر به نسبت گیت ولو
- نیاز به صرف نیروی بیشتر برای باز و بسته شدن
تفاوت‌های کلیدی بین گلوب ولو و گیت ولو
همانطور که گفتیم، در صنایع برودتی از جمله سردخانه‌ها، چیلرها، تونل‌های انجماد و سیستم‌های تبرید صنعتی، انتخاب صحیح نوع شیرآلات نقش بسیار مهمی در افزایش راندمان، کاهش افت فشار و بهبود ایمنی تجهیزات دارد. در این بخش، تفاوت‌های عملکردی، فنی و کاربردی بین دو شیر متداول گلوب ولو (Globe Valve) و گیت ولو (Gate Valve) را با تمرکز ویژه بر کاربردهای برودتی بررسی می‌کنیم.
| ویژگی فنی / عملکردی | گلوب ولو (Globe Valve) | گیت ولو (Gate Valve) |
| نوع عملکرد اصلی | کنترل و تنظیم دقیق جریان | قطع و وصل کامل جریان |
| میزان افت فشار | بالا، به دلیل مسیر خمیده و چندجهته | بسیار کم، به دلیل مسیر مستقیم |
| قابلیت تنظیم جریان | بله – بسیار دقیق | خیر – فقط باز یا بسته |
| کاربرد در خط مکش کمپرسور | مناسب نیست، به دلیل افت فشار بالا | بسیار مناسب، به دلیل افت فشار ناچیز |
| کاربرد در مدار مایع مبرد | مناسب برای تنظیم جریان در خطوط Liquid Line | فقط برای قطع و وصل کلی جریان |
| قابلیت عملکرد در دمای پایین | عملکرد محدود – ممکن است در سرما دچار گیرکردگی شود | عملکرد مناسب و پایدار در دماهای زیر صفر |
| فضای مورد نیاز برای نصب | بیشتر – به دلیل طراحی پیچیده | کمتر – طراحی ساده و فشرده |
| سهولت تعمیر و نگهداری | نیاز به تخصص بیشتر و زمان‌بر | نگهداری آسان‌تر و سریع‌تر |
| طول عمر در استفاده دائم‌العمل | کمتر – به دلیل سایش ناشی از تنظیم مکرر | بیشتر – به دلیل عملکرد ساده و کمتر متحرک بودن |
| کاربرد در سیستم‌های چند مصرف‌کننده | بسیار مناسب – امکان تنظیم جریان برای هر بخش | کمتر مناسب – فاقد کنترل جزئی جریان |
| قیمت تقریبی (مقایسه نسبی) | معمولاً بالاتر، به‌دلیل دقت و طراحی پیچیده‌تر | مقرون‌به‌صرفه‌تر |
| مناسب‌ترین محل استفاده در سیستم برودتی | خطوط تزریق، مدار مایع، تنظیم جریان‌های حساس | خطوط مکش، تخلیه، قطع جریان در مسیرهای اصلی |
۱. تفاوت در افت فشار
یکی از مهم‌ترین فاکتورها در طراحی خطوط لوله سیستم‌های برودتی، مدیریت افت فشار می‌باشد که همین می‌تواند موجب تفاوت گیت ولو با گلوب ولو شود.
گلوب ولو به دلیل مسیر جریان خمیده و طراحی خاص داخلی، منجر به ایجاد افت فشار قابل توجهی می‌گردد. این ویژگی در خطوط مکش (suction line) می‌تواند باعث کاهش راندمان کمپرسور شود.
گیت ولو دارای مسیر جریان مستقیم است و افت فشار بسیار ناچیزی ایجاد می‌کند؛ از این رو گزینه مناسبی برای خطوط اصلی به‌ویژه مکش و تخلیه در سیستم‌های سرمایشی محسوب می‌گردد.
در مسیرهایی که کمترین افت فشار حائز اهمیت است، مانند خط مکش، استفاده از گیت ولو توصیه می‌شود.
۲. قابلیت تنظیم جریان
در برخی بخش‌های سیستم برودتی مانند خطوط بای‌پس، تزریق مایع مبرد یا روغن و یا در مدارهای دارای چند مصرف‌کننده، کنترل دقیق جریان، الزامی است.
گلوب ولو به‌عنوان یک شیر کنترلی، توانایی تنظیم دقیق جریان را دارا می‌باشد و گزینه‌ای ایده‌آل در این شرایط به شمار می‌رود.
گیت ولو فاقد قابلیت تنظیم پیوسته جریان است و صرفاً برای قطع و وصل کامل طراحی شده است.
درنتیجه، در مواقعی که نیاز به کنترل پیوسته و دقیق جریان مبرد یا روغن وجود دارد، گلوب ولو انتخاب بهتری خواهد بود.
۳. عملکرد در شرایط دمایی پایین
در تجهیزات برودتی صنعتی که در دماهای بسیار پایین کار می‌کنند، عملکرد صحیح شیر در شرایط یخ‌زدگی اهمیت بالایی دارد.
گیت ولو به دلیل ساختار ساده‌تر، در دماهای پایین عملکرد پایدارتری داشته و احتمال قفل شدن یا گیرکردن قطعات آن کمتر است. در مقابل، گلوب ولو با توجه به ساختار پیچیده‌تر و اجزای متحرک بیشتر، ممکن است در دماهای زیر صفر دچار اختلال عملکرد شود.
پس در مناطق یا سیستم‌هایی با دمای کاری بسیار پایین، گیت ولو عملکرد بهتری از نظر دوام و اطمینان ارائه می‌دهد.
۴. نگهداری و تعمیرات
در محیط‌های صنعتی برودتی، سهولت تعمیرات و نگهداری از اجزای سیستم یکی از اولویت‌های مهم بهره‌برداری است.
گلوب ولو به‌واسطه طراحی پیچیده‌تر، نیاز به فضای نصب بزرگ‌تر و فرآیند تعمیرات تخصصی‌تری دارد و گیت ولو به دلیل سادگی ساختار، تعمیر و نگهداری آسان‌تری داشته و در شرایطی که نیاز به تعویض سریع وجود دارد، گزینه مناسبی است.
برای خطوطی که به دسترسی سریع جهت سرویس دوره‌ای نیاز دارند، استفاده از گیت ولو پیشنهاد می‌شود.
۵. طول عمر و مقاومت در برابر سایش
با توجه به ماهیت دائم‌العمل بسیاری از تجهیزات سرمایشی مانند سردخانه‌ها یا چیلرهای صنعتی، استفاده از شیرآلات سردخانه مقاوم در برابر سایش ضروری است.
گلوب ولو در کاربردهایی که نیاز به باز و بسته شدن مکرر یا تنظیم پیوسته دارند، در معرض سایش بیشتری قرار می‌گیرد؛ اما گیت ولو به دلیل کمتر بودن دفعات عملکرد، دارای طول عمر بالاتری در سیستم‌های با بار کاری یکنواخت است.
در خطوط ثابت و بدون تغییر جریان مکرر، گیت ولو دوام بیشتری خواهد داشت.
۶. کاربرد در مدار مایع مبرد
در خطوطی که مایع مبرد با فشار مشخص جریان دارد، مانند خروجی کندانسور یا ورودی به اکسپنشن ولو ، انتخاب نوع شیر باید با دقت انجام شود.
گلوب ولو با قابلیت تنظیم دقیق، برای مدیریت جریان در خطوط Liquid Line انتخابی مناسب است و گیت ولو در این بخش بیشتر برای اهداف قطع کامل جریان به کار می‌رود.
در نهایت در سیستم‌های برودتی چندمداره یا با مصرف‌کننده‌های متنوع، گلوب ولو در بخش مایع مبرد عملکرد دقیق‌تری دارد.
آیا گیت ولو در سیستم‌های برودتی کاربرد دارد؟
گرچه گیت ولو یکی از انواع رایج شیرآلات صنعتی است، اما در سیستم‌های برودتی، کاربرد آن بسیار محدود و غالباً به شرایط خاص منحصر می‌شود. طراحی گیت ولو مبتنی بر باز و بسته شدن کامل جریان است و فاقد قابلیت تنظیم دقیق می‌باشد؛ موضوعی که در بسیاری از بخش‌های حساس سیستم‌های سرمایشی، به‌ویژه در مدارهای مایع، مکش یا بای‌پس، یک ضعف مهم به‌شمار می‌رود. به همین دلیل، شیرهایی مانند گلوب ولو، شیر توپی (Ball Valve) یا سوزنی (Needle Valve) در این حوزه ترجیح داده می‌شوند.
با این حال، در برخی پروژه‌های صنعتی بزرگ‌تر یا سیستم‌های تبرید آمونیاکی، ممکن است از گیت ولو در خطوط ایزوله یا مسیرهایی که تنها نیاز به قطع و وصل کامل دارند، استفاده شود. همچنین در مدارهایی که افت فشار باید در کمترین سطح ممکن باقی بماند، گیت ولو به دلیل مسیر مستقیم جریان، می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند. با این وجود، به‌صورت کلی گیت ولو در طراحی‌های رایج تجهیزات برودتی، جایگاه اصلی ندارد و صرفاً در موارد خاص و با بررسی دقیق شرایط سیستم به‌کار گرفته می‌شود.
نتیجه‌گیری
گلاب ولو و گیت ولو دو قطعه در شیرآلات صنعتی هستند که وظیفه دارند جریان سیال را کنترل کنند. برای بررسی تفاوت گلوب ولو با گیت ولو خوب است بدانید گیت ولو برای قطع و وصل کامل جریان سیال به کار می‌رود و قادر نیست دقیقاً میزان جریان را کنترل کند. در مقابل گلاب ولو قادر است میزان جریان سیال را کنترل کرده و برای افزایش کارایی سیستم مناسب باشد. هر کدام از این قطعات می‌توانند برای استفاده در سیستم‌های خاصی مناسب باشند. در اغلب موارد از گیت ولو در مواقعی استفاده می‌شود که نیاز به کنترل دقیق جریان نخواهد بود.
در کنار این قطعه، از گلاب ولو در سیستم‌های مهم‌تر استفاده می‌شود که در آن‌ها به کنترل جریان سیال نیاز است. دقت کنید برای انتخاب بهترین شیرآلات در سیستم‌های برودتی لازم است از فرق گلوب ولو و گیت ولو مطلع شده و مطابق با ویژگی‌های فنی آن‌ها قطعه مورد نظر را تهیه کنید.
پرسش‌های متداول
آیا می‌توان از گیت ولو برای کنترل جریان استفاده کرد؟
خیر، این قطعه صرفا برای قطع و وصل کردن جریان مناسب است و نمی‌تواند برای کنترل جریان کارایی درستی داشته باشد. اگر از این قطعه در حالت نیمه‌باز استفاده شود، به سیستم آسیب وارد خواهد شد.
کدام شیر برای سیستم‌های پرفشار مناسب‌تر است؟
برای پاسخ به این سوال باید به نوع سیستم خود توجه نمایید و مطابق با آن، شیر کروی و شیر دروازه ای را خریداری نمایید. به صورت کلی گیت ولو افت فشار کمتری ایجاد می‌کند و ساختار ساده‌تری دارد. این قطعه نمی‌تواند برای کنترل دقیق جریان مناسب باشد اما برای قطع و وصل جریان سیال مناسب خواهد بود.